1. Nauka zawodu w rzemiośle
2. Cel nauki zawodu
3. Warunki zatrudnienia ucznia
4. Uprawnienia do szkolenia uczniów
5. Umowa o pracę w przygotowania zawodowego
6. Zawarcie umowy
7. Rozwiązanie umowy
8. Okres nauki zawodu
9. Wynagrodzenie ucznia
10. Urlopy
1. Nauka zawodu w rzemiośle
Małe i średnie zakłady rzemieślnicze obok działalności gospodarczej tradycyjnie zajmują się szkoleniem uczniów. Nauka zawodu składa się z dwóch integralnych, równolegle realizowanych części; praktycznej zorganizowanej w zakładzie rzemieślniczym i teoretycznej zorganizowanej w szkole zawodowej lub na kursach dokształcających. Podstawą organizacji nauki jest umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego, podpisywana pomiędzy pracodawcą rzemieślnikiem, a uczniem młodocianym pracownikiem. W związku z zawartą umową o pracę i faktem uczęszczania do szkoły zawodowej młody człowiek uzyskuje podwójny status prawny tj. ucznia i pracownika młodocianego lub wyłącznie pracownika młodocianego, jeśli dokształcanie teoretyczne realizowane jest w systemie pozaszkolnym.
2. Cel nauki zawodu
Celem nauki zawodu jest opanowanie przez ucznia - młodocianego pracownika umiejętności praktycznych i teoretycznych w zawodzie i potwierdzenie ich dowodem kwalifikacji zawodowych w drodze przystąpienia do egzaminu czeladniczego. Świadectwo czeladnicze umożliwia absolwentowi zatrudnienie na stanowisku wymagającym kwalifikacji zawodowych na tzw. pierwszym poziomie Egzaminy czeladnicze przeprowadzają komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych.
3. Warunki zatrudnienia ucznia
Młody człowiek zamierzający podjąć naukę zawodu w zakładzie rzemieślniczym musi spełniać następujące warunki:
* ukończony 15 rok życia,
* ukończoną szkołę podstawową lub gimnazjum,
* dobre warunki fizyczne i stan zdrowia pozwalający na podjęcie nauki zawodu,
a następnie pracy.
Na naukę zawodu mogą być przyjęci młodociani pracownicy w przedziale wiekowym od 15 do 18 lat. Kandydat na ucznia przed zawarciem umowy o pracę w celu nauki zawodu ma obowiązek poddania się badaniom lekarskim. Badania powinny być potwierdzone odpowiednim zaświadczeniem, wydanym przez uprawnione do tego celu służby medyczne, stwierdzającym, że praca w danym zawodzie nie zagraża zdrowiu młodego człowieka, ani ma przeciwwskazań do wykonywania prac wchodzących w zakres nauczanego zawodu.
4. Uprawnienia do szkolenia uczniów
Zajęcia praktyczne z młodocianymi pracownikami mogą prowadzić pracodawcy lub zatrudnieni pracownicy posiadający kwalifikacje zawodowe i pedagogiczne (uzyskanie statusu instruktora praktycznej nauki zawodu). określa kwalifikacje zawodowe i przygotowanie pedagogiczne wymagane od instruktorów praktycznej nauki zawodu.
Zajęcia praktyczne z młodocianymi pracownikami mogą prowadzić osoby, które posiadają:
1. co najmniej tytuł mistrza w zawodzie, którego będą nauczać, lub w zawodzie wchodzącym w zakres zawodu, którego będą nauczać i przygotowanie pedagogiczne wymagane od nauczycieli, określone w odrębnych przepisach, lub ukończony kurs pedagogiczny, organizowany na podstawie odrębnych przepisów, którego program został zatwierdzony przez kuratora oświaty i obejmował łącznie co najmniej 70 godzin zajęć z psychologii, pedagogiki i metodyki oraz 10 godzin praktyki metodycznej, albo ukończony przed dniem 6 stycznia 1993 r. kurs pedagogiczny uprawniający do pełnienia funkcji instruktora praktycznej nauki zawodu.
2. instruktorzy praktycznej nauki zawodu, nie posiadający tytułu mistrza w zawodzie, powinni posiadać przygotowanie pedagogiczne lub ukończony kurs pedagogiczny, o których mowa wyżej oraz:
* świadectwo dojrzałości technikum lub szkoły równorzędnej albo świadectwo ukończenia szkoły policealnej lub dyplom ukończenia szkoły pomaturalnej lub policealnej i tytuł zawodowy w zawodzie pokrewnym do zawodu, którego będą nauczać oraz co najmniej trzyletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać, lub
* świadectwo dojrzałości liceum zawodowego i tytuł robotnika wykwalifikowanego lub równorzędny w zawodzie, którego będą nauczać, oraz co najmniej czteroletni staż pracy w tym zawodzie nabyty po uzyskaniu tytułu zawodowego, lub
* świadectwo dojrzałości liceum ogólnokształcącego, liceum technicznego, technikum kształcącego w innym zawodzie niż ten, którego będą nauczać, lub średniego studium zawodowego i tytuł robotnika wykwalifikowanego lub równorzędny w zawodzie, którego będą nauczać, oraz co najmniej sześcioletni staż pracy w tym zawodzie Nabyty po uzyskaniu tytułu zawodowego, lub
* dyplom ukończenia studiów wyższych na kierunku (specjalności) odpowiednim dla zawodu, którego będą nauczać, oraz co najmniej trzyletni staż pracy w tym zawodzie nabyty po uzyskaniu dyplomu lub dyplom ukończenia studiów wyższych na innym kierunku (specjalności) oraz co najmniej sześcioletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać.
5. Umowa o pracę w przygotowania zawodowego
Wszelkie formalności związane z zatrudnieniem młodocianego pracownika w celu nauki zawodu najlepiej załatwiać w cechu. Przepisy prawne ustalają, jakie elementy musi zawierać umowa o pracę z młodocianym tj.
* rodzaj przygotowania zawodowego: nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy,
* czas trwania nauki zawodu
* miejsce odbywania przygotowania zawodowego,
* sposób realizacji obowiązku szkolnego,
* wysokość miesięcznego wynagrodzenia.
Dla ułatwienia szkolącym zakładom - Związek Rzemiosła Polskiego przygotował wzory druków umów, które są dostępne w cechach i izbach rzemieślniczych.
Według tego wzoru strony umowy powinny ustalić także:
* czy umowa o pracę zawarta na czas nieokreślony czy też określony,
* sposób ponoszenia kosztów dokształcania teoretycznego młodocianego,
* a także rodzaj kwalifikacji zawodowych i pedagogicznych osoby szkolącej,
Generalnie umowy o pracę w celu nauki zawodu zawierane są na czas nieokreślony, ale jeśli zakład rzemieślniczy zatrudnia więcej uczniów, niż wynika to z jej potrzeb to umowy mogą być zawarte na czas określony. Młodociani, którzy w okresie nauki zawodu ukończyli 18 lat, do czasu zakończenia nauki traktowani są, jako pracownicy młodociani. W okresie nauki zawodu młodociany musi się dokształcać w szkole zawodowej lub na kursach dokształcających.
6. Zawarcie umowy
Umowę o pracę w celu nauki zawodu podpisują: pracodawca - właściciel zakładu rzemieślniczego oraz uczeń - młodociany pracownik i dodatkowo jego prawny opiekun. Umowy dla młodocianych dokształcających się w szkołach zawodowych należy zawierać w okresie przyjmowania kandydatów do szkół ponad podstawowych. W przypadku gdy młodociany dokształca się w systemie pozaszkolnym podpisanie umowy może nastąpić w innym terminie Wszechstronnej pomocy w zakresie prawidłowego spisania umowy oraz w trakcie trwania nauki zawodu w tym dostarczenia niezbędnej do szkolenia dokumentacji uczniowskiej, szkolącym zakładom mogą udzielić cechy.
7. Rozwiązanie umowy
Rozwiązanie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego może nastąpić za wypowiedzeniem jedynie w przypadkach:
* nie wypełniania przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych,
* ogłoszenia likwidacji lub upadłości zakładu,
* reorganizacji zakładu w taki sposób, że w jej wyniku niemożliwe jest zrealizowanie programu praktycznej nauki zawodu,
* stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy w danym zawodzie (np. ze względów zdrowotnych).
Umowa z młodocianym w każdym terminie może być rozwiązana jedynie w trybie wzajemnego porozumienia stron.
8. Okres nauki zawodu
Nauka zawodu trwa 36 miesięcy. W wyjątkowych, uzasadnionych przypadkach na wniosek ucznia-młodocianego pracownika i za zgodą rzemieślnika szkolącego - izba rzemieślnicza może skrócić lub przedłużyć okres nauki zawodu. Nauka zawodu może odbywać się w zawodach występujących w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. Nauka u rzemieślnika odbywa się w zawodach z klasyfikacji szkolnej, które odpowiadają danemu rodzajowi rzemiosła i w których przeprowadzane są egzaminy czeladnicze. Klasyfikacja określa także czas trwania nauki w zawodach przewidzianych do kształcenia w zasadniczych szkołach zawodowych. Pracodawca zobowiązany jest skierować młodocianego na dokształcanie teoretyczne w zasadniczej szkole zawodowej lub zorganizować dokształcanie w systemie pozaszkolnym pod warunkiem realizacji obowiązkowych zajęć z zakresu teoretycznego kształcenia zawodowego, wynikających z programu nauczania.
Zawody pozaszkolne
Nauka zawodu u pracodawcy rzemieślnika może dotyczyć zawodu z klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy, który nie figuruje w klasyfikacji szkolnej, pod warunkiem jednak, że w zawodzie tym komisja egzaminacyjna izby rzemieślniczej przeprowadza egzamin czeladniczy.
9. Wynagrodzenie ucznia
Młodocianemu pracownikowi - uczniowi zawodu przysługuje prawo do wynagrodzenia za pracę. Wysokość miesięcznego wynagrodzenia jest zróżnicowana i w zależności od roku nauki wynosi:
* I rok nauki nie mniej niż 5 %
* II rok nauki nie mniej niż 6%
* III rok nauki nie mniej niż 7%
przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale (ogłasza prezes GUS). Staw wynagrodzeń prawodawca ustalił w kwotach najniższych co oznacza, że pracodawca może ustalić dla młodocianego wyższe wynagrodzenie. Wypłatę wynagrodzenia młodociany musi potwierdzić na liście płac. Szczegółowych informacji dotyczących warunków szkolenia uczniów, przystąpienia do egzaminów czeladniczych oraz na temat możliwości ukończenia kursu pedagogicznego - udzielają izby rzemieślnicze i cechy.
10. Urlopy
*Młodociany zatrudniony w celu przygotowania zawodowego, nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego na zasadach określonych w art. 205 K.P., który przyznaje młodocianym prawo do pierwszego urlopu (a właściwie pierwszej jego części) z upływem 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy, w wymiarze 12 dni roboczych. Z upływem roku zatrudnienia młodociany uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 26 dni roboczych. Prawo do urlopu po roku pracy nabywane jest niezależnie od prawa do urlopu przysługującego po 6 miesiącach zatrudnienia, co daje młodocianemu uprawnienie do łącznie 38 dni roboczych urlopu wypoczynkowego nabywanego z dołu, po przepracowaniu wskazanych okresów. Jeśli w tym czasie dojdzie do rozwiązania umowy o pracę, to wymiar urlopu zależy od okoliczności czy młodociany przepracował wymagane 6 albo 12 miesięcy.
*Prawo do kolejnego urlopu młodociany nabywa z dniem 1 stycznia następnego roku kalendarzowego. Wymiar tego urlopu wynosi 26 dni roboczych, aż do roku, w którym pracownik młodociany osiąga pełnoletność. W roku kalendarzowym, w którym kończy 18 lat, przysługuje mu urlop w wymiarze 20 dni roboczych, jeżeli prawo do urlopu uzyskał przed ukończeniem 18 lat.
*Na wniosek młodocianego pracodawca jest obowiązany udzielić mu w okresie ferii szkolnych również urlopu bezpłatnego w wymiarze nieprzekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym - 2 miesięcy. Okres tego obligatoryjnego urlopu bezpłatnego podlega wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze (art. 205 § 4 K.p.). Celem norm ochronnych regulujących urlop młodocianych jest zapewnienie im wypoczynku w okresie ferii, tak jak ich tylko uczącym się rówieśnikom.
Zwracamy uwagę! Powołane regulacje obligujące pracodawców do udzielania młodocianym urlopu w określonym terminie dotyczą ferii zimowych i letnich. Nie ma natomiast obowiązku udzielania tego urlopu podczas przerw świątecznych (np. w terminie od 23 do 31 grudnia). Przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 kwietnia 2002 r. w sprawie organizacji roku szkolnego (Dz. U. nr 46, poz. 432 z późn. zm.) wyraźnie odróżniają przerwy świąteczne od ferii zimowych i letnich, o których mowa w art. 205 § 3 K.p.
